Podstawowe informacje

Terapia elektrowstrząsowa należy do biologicznych niefarmakologicznych metod leczenia zaburzeń psychicznych. Proponowana jest w leczeniu ciężkich depresji, niektórych postaci zaburzeń psychotycznych, innych zaburzeń psychicznych o ciężkich przebiegu, a także w przypadkach, gdy współistniejące schorzenia somatyczne ograniczają stosowanie leków  lub też leki nie są odpowiednio skuteczne. Ma także zastosowanie w leczeniu kobiet w ciąży, pacjentów w podeszłym wieku  czy stosujących wiele różnych leków. Skuteczność proponowanej terapii elektrowstrząsowej zależy głównie od jednostki chorobowej, lecz zwyczajowo oceniania jest jako wysoka.

Decyzję o skierowaniu pacjenta na zabiegi elektrowstrząsowe podejmuje lekarz psychiatra, po analizie dotychczasowego przebiegu choroby, aktualnego stanu psychicznego i somatycznego i uzyskaniu zgody pacjenta. Rozpoczęcie zabiegów jest poprzedzone procedurą kwalifikacyjną polegającą na wykonaniu odpowiednich badań oraz konsultacji lekarskich. W każdym przypadku wykonuje się podstawowe badania laboratoryjne, EKG, EEG, badanie dna oka, konsultacje internistyczną, neurologiczną, okulistyczną. O ostatecznej kwalifikacji do leczenia decyduje lekarz anestezjolog po zbadaniu pacjenta i zapoznaniu się z jego dokumentacją medyczną. Taki sposób postępowania pozwala wykluczyć ewentualne przeciwwskazania do stosowania tej metody leczenia.

Na czym polega terapia elektrowstrząsowa i jak wygląda jej przebieg?

Polega ona na zastosowaniu stymulacji elektrycznej w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, powodującej wywołanie napadu padaczkowego o krótkim i kontrolowanym czasie trwania. Zabieg monitorowany jest przy użyciu aparatury pozwalającej ocenić jego skuteczność. Od momentu zastosowania znieczulenia do wybudzenia pacjenta mija ok. 15 minut, następnie przez około pół godziny monitorowane są parametry życiowe - zapis EKG, ciśnienie tętnicze krwi, tętno, wysycenie krwi tlenem. Po tym czasie pacjent pod opieką personelu powraca na oddział.

Zabieg jest bezbolesny, na skutek zwiotczenia mięśniowego nie występują drgawki, pacjent pozostaje pod stałym nadzorem anestezjologa, psychiatry i pielęgniarki.

Zwykle seria zabiegów składa się z  8 do 15 zabiegów wykonywanych 2-3 razy w tygodniu. U części pacjentów rozważane są dalsze zabiegi podtrzymujące uzyskany stan poprawy.

Jakie są przeciwskazania do terapii elektrowstrząsowej?

Przeciwwskazań do stosowania terapii elektrowstrząsowej jest niewiele, jednak przy istnieniu niektórych współistniejących poważnych chorób ogólnych terapia elektrowstrząsami nie powinna być wykonywana. Do takich schorzeń zaliczamy: padaczkę, i inne ciężkie choroby mózgu (np. zapalenie mózgu, choroby przebiegające z podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym, stan po niedawno przebytym udarze mózgu), ciężkie schorzenia serca (do pół roku po zawale mięśnia sercowego), znaczne nadciśnienie, ciężkie zaburzenia w zakresie krzepnięcia krwi czy znaczną niedokrwistość, zaawansowaną osteoporozę, tętniaki aorty, zakrzepowe zapalenie żył czy też niektóre schorzenia okulistyczne.

Jakie objawy uboczne mogą wystąpić w trakcie wykonywania zabiegów EW?

Jak w każdej metodzie leczenia w trakcie terapii elektrowstrząsowej mogą również wystąpić objawy uboczne. W około trzech na cztery zabiegi elektrowstrząsowe nie występują jakiekolwiek objawy uboczne. Objawy uboczne mogą zatem wystąpić w jednym na cztery wykonane zabiegi. Do najczęściej zgłaszanych przez pacjentów objawów ubocznych należą łagodne, przemijające zaburzenia pamięci krótkotrwałej oraz bóle głowy czy mięśni. Są to objawy przemijające i nie zawsze występujące. Nie wymagają one specjalnego czy dodatkowego leczenia. Wymienione dolegliwości zwykle ustępują w przeciągu 24 godzin. U nielicznych pacjentów ujawniają się poważne, lecz możliwe do opanowania powikłania. Ryzyko wystąpienia zagrażających życiu powikłań wynosi około jeden na pięćdziesiąt tysięcy. Oznacza to, iż leczenie elektrowstrząsowe zaliczone może być do bardzo bezpiecznych metod terapeutycznych. Pogorszenie pamięci obserwowane w trakcie i bezpośrednio po zakończeniu terapii u części leczonych pacjentów zazwyczaj ustępuje u większości z nich po miesiącu, rzadziej po kilku miesiącach. Brak jest podstaw do obaw, jakoby zabiegi elektrowstrząsowe miałyby powodować trwałe zmiany w osobowości.

W trakcie samego zabiegu elektrowstrząsowego mogą występować skoki ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca oraz zaburzenia oddychania. Ich częstość występowania oceniania się jako niską; zwykle ujawniają się one u pacjentów, u których już wcześniej występowały schorzenia bądź dolegliwości w obrębie układu sercowo-naczyniowego i/lub oddechowego. Objawy te ustępują często samoistnie, lub też można je opanować standardowymi metodami terapeutycznymi.

Tabela. Lista ośrodków wykonujących zabiegi elektrowstrząsowe w Polsce (stan na 01.02.2020r.)